Z czym Ci się kojarzy testament? Pewnie ze starością. I z nieuniknionym. Pewnie dlatego wolisz nie tylko nie myśleć, ale w ogóle nie zajmować się tym tematem. Moim zdaniem błędnie. Napisanie testamentu często pozwala zaoszczędzić wielu problemów. Naszym najbliższym. Czy i jak to zrobić?
Ustawa albo twoja wola.
Podejmując decyzję, na początek dobrze jest wiedzieć, że w polskim prawie są dwie zasady: dziedziczenia z ustawy i na podstawie testamentu. Jeśli osoba zmarła nie napisała testamentu, zawsze dziedziczą po niej osoby, które wskazane są w ustawie. Kodeks cywilny precyzyjnie określa kto, w jakiej kolejności i w jakiej części dziedziczy. W pierwszej kolejności są to osoby najbliższe (żona, dzieci, potem rodzice, następnie rodzeństwo itd.).
Jeśli jednak został sporządzony testament, majątek dziedziczy osoba wskazana w testamencie (dziedziczenie ustawowe nie ma zastosowania). Co ważne, jeśli sporządzasz testament, możesz w nim wskazać absolutnie dowolnie kogo chcesz. Nie musi być to nikt z rodziny. Zwłaszcza, że w niej relacje czasem bywają bardzo trudne. Albo nie ma ich wcale ☹. Może to być np. nowy partner czy partnerka. Może to być też tylko jedno z dzieci, czy wyłącznie małżonek. Ale tu – mała uwaga na końcu artykułu*.
Jak napisać testament, tak żeby był ważny?
Testament możesz napisać sam – własnoręcznie w domu. Możesz go także sporządzić u notariusza. „Moc” jednego i drugiego jest taka sama. Pod warunkiem jednak, że sporządzony przez Ciebie testament napiszesz własnoręcznie i podpiszesz się pod nim czytelnie. Musisz też napisać czytelnie datę jego sporządzenia. No i oczywiście wskazać z imienia i nazwiska osobę (albo osoby), która ma po Tobie odziedziczyć majątek. Są to konieczne warunki do spełnienia. Dobrze też umieścić taki testament w miejscu, gdzie zostanie znaleziony albo poinformować bliskich, że sporządziłeś/aś ostatnią wolę. Oraz napisać w jakiej części ma ktoś dziedziczyć (całość albo np. jedna osoba 1/3 a druga 2/3 część – zależy to absolutnie od Ciebie).
Testament notarialny czy własnoręczny?
Skoro moc testamentów jest taka sama, czemu wydaje się, że testament notarialny to ten „silniejszy”? Zdarza się, że gdy w testamencie wskazana zostaje osoba spoza rodziny, powyższe wywołuje duże emocje i spory. Rodzina, która nie została uwzględniona w testamencie, stara się podważać taki własnoręczny testament w Sądzie. Próbuje przekonać Sąd, że ten kto sam sporządził testament był nieświadomy w chwili jego pisania, bo np. był chory i przyjmował silne leki. Po co? Bo w przypadku uznania, że testament jest nieważny, dochodzi do dziedziczenia z ustawy (i wtedy spadek dostaje rodzina). Jaki ma to związek z tym czy testament napiszesz sam/a czy u notariusza? Gdy sporządzasz testament u notariusza, notariusz – który jest funkcjonariuszem publicznym – rozmawia z Tobą i ma bezpośredni kontakt. W efekcie tego, już na początku trudniej jest podważyć testament notarialny. Bo gdyby notariusz miał jakiekolwiek wątpliwości co do Twojej świadomości i jasności umysłu, nigdy nie sporządziłby testamentu. Notariusz prowadzi również rejestr testamentów, w którym możesz ujawnić fakt, że testament sporządziłeś/aś. Dzięki temu, można sprawdzić po śmierci czy została zapisana ostatnia wola i ile jest np. testamentów (bo możesz sporządzić więcej niż jeden testament – co czasem powoduje komplikacje, gdy nie odwołasz wcześniejszego… – ale o tym napiszę w innym artykule). Pamiętaj jednak, że również „podważenie” prawidłowego, własnoręcznego testamentu nie jest takie łatwe (jeśli spełnia on wyżej opisane warunki).
Co można zapisać w testamencie?
Warto też wiedzieć, że w testamencie nie wskazuje się konkretnych przedmiotów jakie ma ktoś odziedziczyć, ale po prostu wskazuje się kto ma po nas odziedziczyć i w jakiej części (co się dziedziczy, okazuje się w momencie ustalania składu tzw. masy spadkowej). Zgodnie z obowiązującymi przepisami, zapisanie konkretnej rzeczy konkretnej osobie to zapis – czyli w największym uproszczeniu – nakazanie, żeby spadkobiercy przekazali tę konkretną rzecz, wskazanej osobie. Jeśli jednak ta wskazana konkretnie rzecz, wyczerpuje prawie cały spadek (np. mieszkanie której jest przeznaczone dla córki Ali), wskazaną do tej rzeczy osobę, uznaje się za spadkobiercę. Można również dokonać zapisu konkretnej rzeczy w testamencie sporządzonym w akcie notarialnym. Taki zapis, nazywany jest „zapisem windykacyjnym” i jest „silniejszy”. Powoduje bowiem, że ktoś staje się właścicielem konkretnej rzeczy od razu z chwilą otwarcia spadku (czyli naszej śmierci).
*Warto wiedzieć, że prawo przewiduje również tzw. zachowek. Co to jest? Określona kwota, której może się domagać rodzina, która nie została uwzględniona w testamencie, a która by dziedziczyła na podstawie ustawy (tj. gdyby testamentu nie było). Po zachowek trzeba jednak wystąpić do osoby, która odziedziczyła spadek na podstawie testamentu. Jeśli nie zostanie wypłacony dobrowolnie, pozostaje droga sądowa (pozew o zachowek). Więcej na ten temat przeczytasz w kolejnym wpisie.
Wskazuję, że przedstawiane przez mnie na blogu treści, nie są poradą prawną. Z uwagi na zmiany przepisów prawnych jak i orzecznictwa, ich aktualność może ulegać zmianie.
